The post Róbert, 35, Luimneach appeared first on GPortale.

D’athraigh sé seo tar éis an ionradh Angla-Normannach sa 12ú haois agus go háirithe le linn thréimhse riail na Breataine. Sa 17ú-19ú haois, tháinig brú láidir ar an nGaeilge ón mBéarla. Tháinig laghdú tubaisteach ar líon na gcainteoirí mar gheall ar bheartais choilíneacha, gníomhartha aontais 1801, agus an Gorta Mór (1845–1852). Chuaigh go leor Éireannach ar imirce go tíortha ina labhraítear Béarla, agus in Éirinn féin, bhí an Béarla riachtanach chun dul chun cinn sóisialta agus eacnamaíoch a dhéanamh. Faoi thús an 20ú haois, bhí an Ghaeilge ar tí dul in éag, níos lú ná an Béarla fiú i réigiúin ina labhraítear Gaeilge go traidisiúnta (Gaeltacht).

Mar sin féin, le neamhspleáchas na hÉireann i 1922, cuireadh tús le bearta gníomhacha chun an teanga a athbheochan. Fuair an Ghaeilge stádas an chéad teanga stáit, bhí a teagasc éigeantach i scoileanna, agus cruthaíodh eagraíochtaí chun a húsáid a chur chun cinn. Sa 20ú agus 21ú haois, tháinig gluaiseachtaí nua chun cinn chun an Ghaeilge a chaomhnú, lena n-áirítear stáisiúin raidió agus cainéil teilifíse i nGaeilge, chomh maith le cláir oideachais nua-aimseartha.

Sa lá atá inniu ann, leanann an Ghaeilge dá streachailt ar son a bheith ann. Cé go bhfuil líon na gcainteoirí fós beag, tá suim ag méadú ann, go háirithe i measc daoine óga. Cuireann cláir thumoideachais, scoileanna dátheangacha agus tacaíocht rialtais lena bhforbairt. Tá an Ghaeilge le cloisteáil níos mó, ní hamháin i réigiúin thraidisiúnta na Gaeltachta, ach freisin i gcathracha, i líonraí sóisialta agus i gcultúr nua-aimseartha. Ní ceist teangeolaíochta amháin í athbheochan teanga –, ach siombail d’fhéiniúlacht náisiúnta na hÉireann.

The post Stair agus Athbheochan na Gaeilge: ón am atá thart go dtí an lá inniu appeared first on GPortale.

Is naíolanna Gaeilge iad naíonraigh — ina mbíonn oideachas agus oiliúint ar siúl i nGaeilge amháin. Cuireann an cur chuige seo ní hamháin le forbairt scileanna teanga, ach le féiniúlacht chultúrtha an pháiste a neartú. Foghlaimíonn páistí conas cumarsáid, súgradh agus taithí a fháil ar fud an domhain trí Ghaeilge, rud a fhágann nach ábhar staidéir amháin í teanga, ach cuid dá saol laethúil.

Tacaíonn an eagraíocht Na Naírí Gaelacha le hobair naíscoileanna sin, forbraíonn sí ábhar teagaisc do mhúinteoirí, cuireann sí oiliúint ar oideachasóirí agus tugann sí comhairle do thuismitheoirí atá ag iarraidh a bpáistí a thógáil trí Ghaeilge. Tá baint ghníomhach aici freisin le gníomhaireachtaí rialtais, ag cur oideachas dátheangach chun cinn agus ag leathnú líonra na réamhscoileanna Gaeilge.

Tá ról lárnach ag gníomhaíochtaí na Naíránaigh Gaelacha i gcaomhnú agus i dtarchur na Gaeilge chuig na glúine atá le teacht. A bhuí leis na hiarrachtaí seo, tá níos mó agus níos mó páistí in ann fás aníos i dtimpeallacht ina labhraítear Gaeilge, rud a neartaíonn seasamh na teanga sa tsochaí nua-aimseartha agus a thugann saol nua di.

The post Na Naírí Gaelacha: Todhchaí an Oideachais sa Ghaeilge appeared first on GPortale.

The post Magnús, 30, Gaillimh appeared first on GPortale.

Ceann de na príomhghnéithe is ea breathnú ar an gcaoi a n-úsáidtear an Ghaeilge i réimsí éagsúla den saol — ó oideachas agus na meáin go gníomhaireachtaí rialtais agus imeachtaí cultúrtha. Le blianta beaga anuas, tá méadú suntasach tagtha ar líon na gclár atá dírithe ar chaomhnú agus ar fhorbairt na teanga. Áirítear leis seo modhanna teagaisc traidisiúnta agus cineálacha cur chuige nuálacha araon ag baint úsáide as teicneolaíochtaí nua.

Gné thábhachtach eile is ea an méadú atá ag teacht ar líon na ndaoine a bhfuil suim acu sa Ghaeilge. Léiríonn taighde go bhfuil níos mó daoine óga ag roghnú na Gaeilge mar dhara teanga seachas mar ábhar ar scoil. Leis an méadú atá tagtha ar líon na gcúrsaí teanga agus acmhainní foghlama ar líne, tá athrú de réir a chéile tagtha ar dhearcadh na Gaeilge, go háirithe i measc na ndaoine nár fhás aníos sa Ghaeltacht.

Tá sé chomh tábhachtach céanna monatóireacht a dhéanamh ar ról na Gaeilge i réimse na meán cumarsáide. Le blianta beaga anuas, tá méadú ag teacht ar líon na gclár teilifíse agus raidió Gaeilge, chomh maith le hardáin ar líne a thacaíonn leis an nGaeilge. Cuidíonn sé leis an teanga a chaomhnú agus a chur chun cinn i gcultúr coitianta agus cuireann sé a comhtháthú isteach sa chumarsáid laethúil chun cinn.

Cuidíonn anailís mhionsonraithe ar fhachtóirí den sórt sin ní hamháin le treochtaí reatha a fheiceáil, ach freisin le todhchaí na Gaeilge a thuar, príomhréimsí a aithint a dteastaíonn tacaíocht uathu agus bealaí a mholadh chun í a neartú tuilleadh sa tsochaí.

The post Sonraí agus Anailísíocht: Súil dhomhain ar Imeachtaí appeared first on GPortale.

Dia duit! – Dia duit!

Aistríonn an frása go litriúil go «God be with you» agus is beannacht thraidisiúnta Éireannach é. Má fhreagraíonn siad thú “Dia is Muire duit!” – ciallaíonn sé seo «Tá Dia agus Muire in éineacht leat».

Cathain a úsáidfear?

“Agus bualadh le duine i suíomh neamhfhoirmiúil.

• Beannachtaí le muintir na háite in Éirinn, go háirithe sna Gaeltachtaí (réigiúin ina bhfuil an Ghaeilge mar phríomhtheanga).

Téigh raibh mait agat! – Go raibh maith agat!

Cuireann an frása seo buíochas in iúl. Más mian leat «thank a rá go mór leat», cuir “Go raibh míle mait agat!” – literally «Míle buíochas le you».

Cathain a úsáidfear?

• Nuair a fhaigheann tú cabhair i siopa, caife, nó ar an tsráid.
• Freagra dea-bhéasach ar fhabhar nó ar ghníomhas maith.

Conas atá tú? – Conas atá tú?

Frása atá éasca le cuimhneamh agus le húsáid i gcumarsáid laethúil. Is iad na freagraí féideartha:

• “Tá mé go mait.” – Tá mé ceart go leor.
• “Nílim ró-mhaith.” – Níl ag éirí go han-mhaith liom.

Cathain a úsáidfear?

“Ag tús comhrá cairdiúil.

• Nuair a bhuailfidh tú le cainteoir dúchais.

Slán! – Slán!

Más mian leat «goodby» a rá ar bhealach níos múinte, bain úsáid as “Slán leat!” (Slán má fhágann duine) nó “Slán agat!” (Slán má tá tú ag imeacht).

Cathain a úsáidfear?

• Slán a fhágáil le cairde nó le lucht aitheantais.
• Deireadh a chur leis an gcomhrá le duine áitiúil.

Céad míle faille! – Céad míle beannacht!

Meastar gur siombail d’fhlaithiúlacht na hÉireann é an slonn seo agus ciallaíonn sé «welcome». Is minic a fhaightear é ar chomharthaí ag an mbealach isteach chuig tithe, tithe tábhairne agus áiteanna turasóireachta.

Cathain a úsáidfear?

“Ag fáiltiú roimh aíonna chuig do theach.”.

• Focail te a labhairt le turasóirí nó le cairde.

Conclúid

Cabhróidh na frásaí simplí seo leat, ní hamháin go mbraitheann tú níos gaire do chultúr na hÉireann, ach cuirfidh siad iontas ar chainteoirí dúchais freisin lena bhfiosracht. Is féidir le cúpla focal ar an nGaeilge do thuras go hÉirinn a dhéanamh níos teo agus níos suimiúla.

Mar sin ná bíodh eagla ort cleachtadh a dhéanamh agus a rá go dána: “Labhair Gaeilge!”

The post 5 Príomhfhrásaí i nGaeilge a bheidh úsáideach do Chách appeared first on GPortale.

Baineann na príomhathruithe ar an gCaigh Dáta Athbhreithnithe le gnéithe ar nós litriú, gramadach agus comhréir. Ar cheann de na príomhspriocanna bhí an teanga a dhéanamh níos inrochtana do dhaoine a bhí ag foghlaim na Gaeilge, agus aonfhoirmeacht a chruthú i litriú agus i bhfuaimniú na bhfocal, go háirithe iad siúd a bhíodh ag litriú éagsúil in áiteanna éagsúla ar fud na tíre.

Tugtar aird ar leith freisin ar struchtúr traidisiúnta na teanga a chaomhnú, agus nuashonraíodh an caighdeán chun réaltachtaí nua-aimseartha a chur san áireamh, amhail tionchar an domhandaithe agus na teicneolaíochta. Cuid thábhachtach den obair ba ea raon leathan canúintí agus variant a chur san áireamh, rud a d’fhág gur féidir tréithe réigiúnacha na teanga a chaomhnú gan a sláine a shárú.

Ba chéim thábhachtach é an caighdeán nuashonraithe seo chun tacú leis an nGaeilge agus í a chur chun cinn mar go n-éascaíonn sé í a úsáid i suíomhanna oideachais, teilifíse, na meáin agus an saol laethúil. Cabhróidh a cur i bhfeidhm ní hamháin le heolas agus le cur i bhfeidhm praiticiúil na teanga a fheabhsú, ach cuirfidh sé tacaíocht níos leithne ar fáil freisin dá caomhnú agus dá scaipeadh i measc na nglúin óg agus na bhfoghlaimeoirí nua.

The post Caigheán Athbhreithnithe don Ghaeilge: Caighdeán Gaeilge Nuashonraithe appeared first on GPortale.

Ceann de na príomh-leathnú nuachta — ar oideachas na Gaeilge. Tá níos mó scoileanna agus naíolanna ag cur oideachas ar fáil trí Ghaeilge, agus tá cláir thumoideachais ag cabhrú le páistí máistreacht a fháil air ó aois an-óg. Tá ollscoileanna ag cur le líon na gcúrsaí agus na n-acmhainní do mhic léinn ar mian leo staidéar a dhéanamh ar an nGaeilge.

Tá ról tábhachtach ag teicneolaíochtaí digiteacha i gcur chun cinn na teanga. Tá an Ghaeilge ag fáil níos mó agus níos mó tacaíochta ar líonraí sóisialta, feidhmchláir shoghluaiste agus acmhainní ar líne. Déanann podchraoltaí nua, físchúrsaí agus ardáin idirghníomhacha é níos inrochtana do lucht éisteachta leathan.

Cuireann tionscnaimh an Rialtais le forbairt na Gaeilge freisin. Cuireann rialtas na hÉireann maoiniú ar fáil chun tacú le pobail teanga, forbairt na nGaeltachtaí (réigiúin ina bhfuil an Ghaeilge mar phríomhtheanga), agus cur chun cinn na teanga sna meáin agus sa réimse riaracháin.

Cuidíonn imeachtaí cultúrtha ar nós féilte, comórtais agus comhdhálacha leis an nGaeilge a chur chun cinn i measc an phobail. Tá suim ag níos mó agus níos mó daoine ina staidéar, rud a chuireann lena chaomhnú agus lena húsáid ghníomhach in Éirinn agus níos faide i gcéin.

The post Nuacht Reatha na Gaeilge appeared first on GPortale.

Ceann de phríomhghníomhaíochtaí Chomhaltas Uladh is ea tacú le ceol traidisiúnta na hÉireann. Reáchtálann an eagraíocht féilte, comórtais agus ceardlanna inar féidir le ceoltóirí d’aoiseanna éagsúla foghlaim conas uirlisí traidisiúnta a sheinm ar nós an fhliúit, an veidhlín, an bosca ceoil agus an chláirseach Éireannach.

Ina theannta sin, cuireann Comhaltas Uladh forbairt na Gaeilge chun cinn go gníomhach. Cabhraíonn cúrsaí Gaeilge, clubanna comhrá agus gníomhaíochtaí le cainteoirí agus foghlaimeoirí iad féin a thumadh i dtimpeallacht na teanga agus an Ghaeilge a úsáid ina saol laethúil.

Tacaíonn an eagraíocht freisin le damhsa, filíocht agus traidisiúin bhéil na hÉireann, ag cruthú deiseanna chun oidhreacht shaibhir chultúrtha na hÉireann a chaomhnú. A bhuí le hiarrachtaí Chomhaltas Uladh, leanann luachanna traidisiúnta ar aghaidh ag maireachtáil, á gcur ar aghaidh chuig na glúnta nua agus ag baint suilt as lucht éisteachta leathan.

The post Comhaltas Uladh: Tacaíocht agus Forbairt Chultúr na hÉireann appeared first on GPortale.

The post Andrea, 34, Corcaigh appeared first on GPortale.